پیشگامان صدا: نخستین زنان در موسیقی سنتی ایران

 

در روزگاری نه‌چندان دور، صدای زن ایرانی تنها در خلوت خانه‌ها شنیده می‌شد؛ در لالایی‌ها، در زمزمه‌های عاشقانه، یا در خلوت‌های بی‌تماشا. صحنه و تماشاگر، قلمرو مردان بود، و حضور زن در موسیقی گناهی ناگفته به شمار می‌رفت. اما روزی صدایی برخاست که این سکوت را شکست — صدای زنی به نام قمرالملوک وزیری.

قمر در دهه ۱۳۰۰ خورشیدی با شجاعتی کم‌نظیر، نخستین زنی شد که بی‌حجاب بر صحنه رفت و آواز ایرانی را با قدرت و احساس اجرا کرد. او فقط خواننده نبود؛ صدای نسلی خاموش بود که برای نخستین‌بار شنیده شد. صدای او، مرز میان ترس و آزادی را شکست.

پس از او، هنرمندانی چون ملوک ضرابی و دلکش مسیرش را ادامه دادند؛ زنانی که با پشتکار و عشق به موسیقی، نام خود را در میان استادان بزرگ جاودانه کردند. در روزگاری که حضور زن بر صحنه هنوز تابو بود، آنان با نغمه‌هایشان، راهی تازه برای زنان ایرانی گشودند 

امروز، شاید زنان موسیقی‌دان ایران هنوز با محدودیت‌هایی روبه‌رو باشند، اما پژواک صدای قمر و هم‌نسلانش همچنان در گوش تاریخ جاری است. آن‌ها به ما یاد دادند که هنر مرزی ندارد، و صدایی که از دل برمی‌خیزد، می‌تواند تاریخ را دگرگون کند