وانگاری ماتای: فعال محیط زیست و حقوق زنان

وانگاری ماتای، فعال محیط زیست اهل کنیا، در تمام آفریقای مرکزی و شرقی نخستین زنی بود که به مدرک دکترا دست یافت و سپس در دانشگاه تدریس کرد. در سال‌های ۱۹۷۰ جنبش کمبربند سبز را بنیاد نهاد. جنبشی که هدفش تلاش برای حفظ محیط زیست در کنیا و  آفریقا است. در سال ۲۰۰۴ تلاش‌های ماتاری «در توسعه پایدار، دموکراسی و صلح» جایزه صلح نوبل را برای وی به ارمغان آورد.

وانگاری ماتای، دختر بزرگ خانواده‌ای دهقان بود. وی در محیطی پرورش یافت آغشته به سنت‌ها و رسوم کنیا و در کودکی به کارهای خانه رسیدگی می‌کرد. داشتن خانواده‌ای روشن‌اندیش به وی این فرصت را داد که تحصیلات ابتدایی و متوسطه را به پایان برساند. کارنامه تحصیلی درخشان او باعث شد که معلمانش به وانگاری کمک کنند تا بتواند بورس تحیلی جان اف کندی را به دست آورد. این شد که وانگاری برای تحصیل رهسپار کانزاس شد. در سال ۱۹۶۴ از دانشگاه فارغ التحصیل شد. وی نخستین زنی از غرب آفریقا بود که موفق شد در رشته بیولوژی مدرک لیسانس به دست آورد. پس از آن در سال ۱۹۶۶ برای ادامه تحصیل راهی پنسیلوانیا شد اما چیزی نگذشت که به کشورش کنیا بازگشت چرا که پیشنهادی برای کار دریافت کرده بود. مدتی بعد بار دیگر کشورش را ترک کرد و این بار برای تحصیل در دانشگاه مونیخ  رهسپار آلمان شد.

خانم ماتای مدتی همسر یک سیاستمدار بود و پس از جدایی ناچار بود سه فرزند و یک نوه‌اش را به تنهایی نگهداری کند. شوهرش او را سرزنش می‌کرد که « زیادی تحصیل‌کرده، زیادی قدرتمند و زیادی باهوش است و نمی‌توان او را به راحتی کنترل کرد».

وی در زندگانی‌نامه‌ خودنوشتی که در سال ۲۰۰۶ منتشر کرد توضیح می‌دهد که تغییرات اقلیمی چطور مناطق طبیعی کنیا را تخریب کرده است. وی می‌نویسد: «در دورانی که من متولد شدم مناطق ایهیت (مرکز کنیا) پربار و سرسبز و حاصلخیز بود... و فصل‌ها نظم طبیعی خود را داشتند... امروزه محیط زیست تغییر کرده و غیرقابل پیش‌بینی گشته است».

 فعالیت‌های محیط زیستی وانگاری ماتای و مبارزه‌اش برای حفظ اقلیم از  کنیا فراتر رفت و به سراسر آفریقا گسترش یافت. این فعال محیط زیست در سال‌های پایانی زندگی‌اش برای حفاظت جنگل‌های آبگیر کنگو در آفریقای مرکزی، دومین منطقه جنگلی انبوه دنیا، تلاش‌های زیادی کرد.

وانگاری ماتای نخستین زنی بود که در سراسر آفریقای مرکزی و غربی مدرک دکترا دریافت کرد و در سال ۱۹۷۰ در راس صلیب سرخ کنیا به فعالیت‌‌های خود ادامه داد. وی چند بار در جریان تظاهرات در درگیری با پلیس زخمی شد و چند بار نیز به زندان افتاد.

وی از سال‌های ۱۹۷۰ سمبل مبارزه برای حفظ زیست بوم در کشورش بود. جنبش کمربند سبز، جنبشی که او بنیاد نهاده بود، با انجام پروژه‌های جنگل‌کاری در آفریقا برای توسعه تنوع زیست‌محیطی تلاش می‌کند و علاوه بر آن برای زنان ایجاد شغل می‌کند و در ارائه تصویری مثبت از جامعه کنیا بسیار موثر است. کمیته جایزه صلح نوبل وقتی در سال ۲۰۰۴ این جایزه را به وانگاری ماتای اعطاء می‌کرد علت انتخاب او را این چنین بیان کرد: «داشتن نگرشی جامع به توسعه پایدار، که شامل دفاع از حقوق بشر و حقوق زنان نیز می‌شود.»

*

لیدی جمیل خرازی، هنرمند انسان‌دوست و خیّر، مدافع سرسخت حق آموزش، به ویژه برای زنان و کودکان، معتقد است که فراهم کردن فرصت‌های آموزشی به نسل‌های جدید می‌‌‌آموزد که نسبت به محیط زیست مسئولیت‌پذیر باشند. لیدی خرازی همیشه کوشیده است که بسیاری از افراد آسیب‌پذیر در سراسر دنیا به تحصیلات عالی دسترسی پیدا کنند. 

ایشان از خیّرین ممتاز دانشگاه آمریکایی افغانستان است و علاوه بر آن برای از میان بردن سوءتفاهم‌های فرهنگی و مذهبی در منطقه با بخش خاور میانه دانشگاه هاروارد همکاری نزدیک دارد.