آدمی نیست که عاشق نشود
وقت بهار
هر گیاهی که به نوروز
نجنبد حطب است
سعدی
از فوریه سال ۲۰۰۶ نوروز در فهرست میراث فرهنگی و معنوی
بشر ثبت شده است. هر ساله در نخستین روز بهار، بیش از ۳۰۰ میلیون زن و مرد در
کشورهای ایران، افغانستان، آذربایجان، هند، عراق، قزاقزستان، قرقیزستان، پاکستان،
تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان و هچنین در دیگر کشورهای دنیا این روز را
جشن می‌گیرند. عید نوروز که به نوعی دنباله آیین رستاخیز است، قدمتش در آسیای
میانه و آسیای غربی به بیش از ۳۰۰۰ سال می‌رسد و همواره در طول تاریخ مهمترین جشن ایرانیان بوده است.
بر اساس باورهای زرتشتی ایزد در نوروز جهان را خلق کرد.
در شاهنامه، نوروز زمان تولد دوباره طبیعت است و همان در شاهنامه فردوسی و همینطور
در روایت‌های دیگر این روز را روز به پادشاهی رسیدن کیومرث دانسته‌اند.
آیین بزرگداشت این روز از کشوری به کشور دیگر متفاوت
است، با وجود این، میان همه آنها خصائص و پیوندهای مشترکی وجود دارد. مدتی مانده
به فرا رسیدن نوروز خانواده‌ها آغاز به نظافت و گردگیری خانه خود کرده و با نو
کردن آنچه کهنه شده خود را برای زایش دوباره طبیعت آماده می‌کنند. در روزهای
پایانی سال شخصیت‌هایی به نام حاجی فیروز با کلاه دوکی و گیوه‌های نوک تیز و چهره‌ای
سیاه‌شده و جامه‌ای سرخ با دایره رنگی به خیابان‌ها می‌آیند و به رقص و شیرین‌کاری
می‌پردازند و آمدن سال نو را پیشاپیش شادباش می‌گویند.
جشن
نوروز با تحویل سال یا لحظهٔ برابری اعتدال بهاری آغاز می‌شود؛ لحظه‌ای که خورشید در سیر ظاهری خود در ابتدای برج حمل، از استوای زمین
گذشته و برابری روز و شب رخ می‌دهد. در گاه‌شماری هجری خورشیدی، لحظهٔ
تحویل سال، تعیین‌کنندهٔ نخستین روز
(هرمز روز یا اورمزد روز)
از ماه فروردین است. چنانچه آغاز سال، قبل از ظهر و در نیمهٔ اول
شبانه‌روز تحویل شود، همان‌روز نوروز است و اگر تحویل سال بعد از ظهر باشد، فردای
آن روز، نوروز است. نوروز در تقویم میلادی در بیشتر سال‌ها با ۲۱ و گاه ۲۰ و به‌ندرت ۲۲ مارس
مطابقت دارد.
در
کشورهایی مانند ایران
و افغانستان که گاه‌شماری هجری خورشیدی به کار برده می‌شود، نوروز،
روز آغاز سال نو است. اما در کشورهای آسیای میانه و قفقاز، تقویم میلادی متداول است
و نوروز به عنوان آغاز فصل بهار جشن گرفته می‌شود و
روز آغاز سال محسوب نمی‌شود.
خصلت شاعرانه آیین باستانی نوروز با سنت فال حافظ به اوج
خود می‌رسد. ارج و اهمیت اشعار حافظ برای ایرانیان به قدری است که همواره نسخه‌ای
از مجموعه اشعار حافظ در کنار سفره هفت سین، که مجموعه آن نمادی از حیات و تازگی
است، حاضر است. دوره جشن نوروز ۱۲ است. در
این مدت خانواده‌ها به دید و بازدید از اقوام و دوستان و آشنایان می‌پردازند. روز
سیزدهم خانواده‌ها به دامان طبیعت رفته و نحسی عدد ۱۳ را با جشن و پایکوبی و
موسیقی سپری می‌کنند.
سازمان یونسکو در سال ۲۰۰۶ جشن نوروز را در فهرست میراث
فرهنگی و معنوی بشر قرار داد. یونسکو در وبسایت خود، نوروز، جشن زایش دوباره طبیعت
را اینگونه معرفی می‌کند:
«سال نو فرصتی است که در آن مردم برای سال جدید آرزوی
کامیابی و آغازی دوباره می‌کنند. ۲۱ ماه مارس (مطابق نخستین روز فروردین ماه) در
کشورهای ایران، افغانستان، آذربایجان، هند، عراق، قزاقزستان، قرقیزستان، پاکستان،
تاجیکستان، ترکیه، ترکمنستان و ازبکستان،
مصادف است با آغاز سال جدید. به آن نوروز می‌گویند که به معنی روز نو است و
طی آن انواع جشن‌ها و مراسم فرهنگی به مدت دو هفته برگزار می‌گردد. یکی از سنت‌های
مهم نوروز جمع شدن به دور یکدیگر در محیطی آراسته شده با اشیائی که هر کدام نماد
پاکی و روشنی و سرزندگی و غنا است برای صرف وعده‌ای غذای ویژه همراه با عزیزان. در
نوروز لباس‌ها نو شده و به دیدار اقوام و به ویژه بزرگترها و همسایگان می‌روند. به
یکدیگر، و به ویژه به کودکان، هدیه می‌دهند. در کنار این سنت‌ها، نمایش و موسیقی
خیابانی و مراسم عمومی نیز برگزار می‌شود. این‌ها همه سنت‌هایی است که تنوع و
بردباری فرهنگی را تقویت کرده و به ساختن جامعه‌ای منسجم و در صلح کمک می‌کند. این
آیین‌ها، نسل به نسل، از بزرگترها به کوچکترها منتقل می‌شود.
به نوروز جمشید و جشن سده
که نو گشتی آیین آتشکده
ز هر سو عروسان نادیده شوی
ز خانه برون تاختندی به کوی
رخ آراسته دستها در نگار
به شادی دویدندی از هر کنار
مغانه می لعل برداشته
به باد مغان گردن افراشته
ز برزین دهقان و افسون زند
برآورده دودی به چرخ بلند
همه کارشان شوخی و دلبری
گه افسانه گوئی گه افسونگری
جز افسون چراغی نیفروختند
جز افسانه چیزی نیاموختند
فرو هشته گیسو شکن در شکن
یکی پای‌کوب و یکی دست‌زن
چو سرو سهی دستهٔ گل به دست
سهی سرو زیبا بود گل پرست
سرسال کز گنبد تیز رو
شعار جهان را شدی روز نو
نظامی
No comments:
Post a Comment