زنان تاریخ ساز: رزا پارکس

رزا پارکس در سال 1913 در شهر تاسکگی در آلاباما متولد شد. پدرش نجار و مادرش معلم بود. پس از جدایی والدینش، همراه با مادر و برادر و پدربزرگ و مادربزرگش در مزرعه خانوادگی زندگی می کند. مادرش تلاش علیرغم موانعی که در آن وقت بر سر راه تحصیل سیاهان وجود داشت می کوشد تا رزا تحصیلات خوبی داشته باشد. وقتی رزا به دوره متوسطه رسید ناچار شد تحصیل خود را متوقف کند تا از مادربزرگ و مادرش که بیمار شده بودند مراقبت کند.

رزا که هم خیاطی و هم پرستاری می کرد با ریموند پارکس ازدواج کرد. ریموند آرایشگری می کرد و از فعالان حقوق مدنی و عضو انجمن دفاع از حقوق رنگین پوستان آلاباما بود. رزا با تشویق همسرش و علیرغم مشکلات خانوادگی تحصیلات دوره متوسطه را در سال 1934 به اتمام می رساند. در آن وقت تنها 7 درصد از سیاهان موفق می شدند به این سطح از تحصیلات برسند.

در سال 1943 به جنبش حقوق مدنی می پیوندند و تا سال 1957 به عنوان منشی آن فعالیت می کند. همزمان به عنوان نظافتچی در منزل یک زوج لیبرال به نام کلیفورد و ویرجینیا دور کار می کند. کلیفورد وکیل است و و پیش از آن در دفاع از فعالان و بخصوص آنهایی که در دورۀ مککارتیسم به خیانت متهم شده بودند، نقش مهمی ایفا کرده است. این زوج پس از مدتی به رزا نزدیکتر شده و او را تشویق می کند که در دوره های آموزشی حقوق مدنی و برابری نژادی در تنسی شرکت کند.

در تاریخ اول دسامبر 1955 در شهر مونتگومری در ایالت آلاباما، رزا پارکس در اتوبوس روی صندلی ویژه سفیدها نشسته بود که راننده اتوبوس از وی می خواهد که از آنجا بلند شده و در انتهای اتوبوس بنشیند. رزا پارکس از این کار امتناع کرده و به همین خاطر به جرم به هم ریختن نظم عمومی و تخطی از قوانین محلی بازداشت می شود. در محاکمه از این حرکت خود که البته عامدانه نبوده کاملا دفاع می کند و از جمله می گوید:

"مردم می گویند من به خاطر خستگی از بلند شدن از جایی که نشسته بودم امتناع کردم در حالی که درست نیست. من خسته نبودم و آن روزمثل تمام روزهای دیگر کار کرده بودم نه بیشتر. برخی نیز فکر می کنند که من به خاطر سن زیادم از جایم بلند نشدم. این هم درست نیست چون من در آن وقت 42 سال داشتم. تنها از تسلیم شدن خسته بودم."

 رزا پارکس به حکم دادگاه اعتراض کرده و کلیفرد دور وکالت او را در اعتراض به این قانون تبعیض آمیز به عهده می گیرد. مارتین لوتر کینگ نیز که در آن وقت 26 ساله بود همراه با سران جامعه آمریکایی های آفریقایی تبار جنبش اعتراضی بدون خشونتی را با هدف بایکوت شرکت اتوبوسرانی مونتگومری سازماندهی می کنند. این بایکوت 381 روز به طول می انجامد. سرانجام در 13 نوامبر 1956 دادگاه عالی قانون تبعیض آمیز مورد بحث را ملغی می کند.

رزا پارکس که با فعالیت ها و مبارزه اش نقش قابل توجهی در ایجاد آگاهی در جامعه آمریکا داشت به سمبل مبارزه علیه تبیض نژادی و دفاع از حقوق مدنی در ایالات متحده بدل شد. با این همه قوانین تبعیض آمیز نژادی مربوط به اماکن عمومی همچنان تا سال 1964 برقرار بود.

رزا پارکس پس از آنکه دیگر نتوانست در مونتگومری کاری پیدا کند و همچنین بخاطر حفظ امنیت خودش به ویرجینیا و سپس دیترویت مهاجرت کرد و در آنجا به عنوان خیاط مشغول به کار شد. در آنجا به عنوان یکی از نمایندگان دموکرات میشیگان در مجلس نمایندگان ایالت متحده انتخاب شده و تا زمان بازنشستگی یعنی تا سال 1988 در این مقام باقی ماند.

در اواخر عمر مشکلات مالی گریبان رزا پارکس را می گیرد و وی در 24 اکتبر سال 2005 در می گذرد. پس از مرگ او پرزیدنت جورج دابلیو بوش و تمام هیات حاکمه یاد او را گرامی می دارند و در مراسم خاکسپاری او پرچم ایالات متحده به حالت نیمه برافراشته در آمده و پیکر او به مدت دو روز در عمارت کنگره شهر واشنگتن به دید عموم گذارده می شود.

*

بانو جمیل خرازی، هنرمند، انساندوست و فعال حقوق زنان ساکن لندن،یکی از خیّرین ممتاز دانشگاه آمریکایی افغانستان و تهیه کننده ارشد فیلم پولان دیوی، با جدیت برای دفاع از حقوق زنان بخصوص در کشورهایی مانند افغانستان و هندوستان، که در آن زنان از نابرابری و تبعیض گسترده ای رنج می برند، فعالیت می کند. ".

پروژه اخیر خانم خرازی فیلم مستندی است به نام پولان دیوی که داستان ملکه راهزنی است که بعدتر به عضویت پارلمان در می آید. خانم خرازی در مصاحبه ای با شوشما دات می گوید" پولان دیوی فقط یک زن نبود، او یک اسطوره بود. و الگویی است برای زنان برای دستیابی به حقوق انسانی خود و نیرویی است برای ایستادن در برابر تعرض و تبعیض