کمتر از 5 درصد از جوایز نوبل به زنان تعلق گرفته است

از زمان بنیانگذاری جایزه نوبل، به عبارت دیگر از سال 1901 تا به امروز تنها 5 درصد برندگان این جایزه زن بوده اند. به نقل از گزاش مجله علم و آینده، نسبت زنان به مردانی که تا به امروز این جایزه را برده اند 1 به 20 بوده است. آیا می توان این پدیده را ناشی از حضور کمرنگتر زنان در رشته هایی مانند فیزیک و شیمی و پزشکی و یا حتی ادبیات و اقتصاد دانست؟

نوبل، جایزه ای مردانه

جوایز علمی بخصوص در حوزه های فیزیک و شیمی همچنان خیلی مردانه مانده اند. از زمان بنیانگذاری جایزه نوبل تا به امروز تنها 2 زن برنده نوبل فیزیک و 4 زن برنده نوبل شیمی شده اند. در این حوزه تناقضی هم وجود دارد: تنها زن در تاریخ که دو بار برنده جایزه نوبل شده، ماری کوری بوده که در هر دوی این حوزه ها در سالهای 1903 و 1911 این جوایز به او تعلق گرفته است. ادبیات و علوم پزشکی همچنان رشته هایی اند که در انحصار مردان باقی مانده اند. تنها 5 درصد برندگان نوبل ادبیات و تنها 14 درصد برندگان نوبل علم پزشکی زن بوده اند.

حضور کمرنگ زنان را میتوان با پدیده دیگری نیز توضیح داد و آن عبارت است از "اثر هرمی". آن اویلیه، فیزیکدان عضو آکادمی سلطنتی علوم که در سال 2010 عضو کمیته جایزه نوبل بود این پدیده را اینگونه توضیح می دهد: "این پدیده بخصوص در مورد علوم فیزیک و شیمی و کمتر در مورد علوم انسانی دیده می شود." از نظر وی اگر زنان جوایز کمتری در این حوزه ها دریافت کرده اند در درجه اول به این علت است که تا مدتها درهای آزمایشگاه ها بر روی آنان بسته بوده است. با این حال، تعداد جوایز پزشکی تعلق گرفته به زنان نیز چندان دلگرم کننده نیست: از میان 214 برنده این جایزه تنها 12 زن بوده اند.

علیرغم تغییراتی که در تخصیص جوایز در سالهای اخیر صورت گرفته، در دو سال اخیر هیچ زنی برنده این جایزه نشده است. با این همه، در حالی که تعداد برندگان این جایزه از زمان بنیانگذاری آن دائما افزایش داشته است و از 4 نفر در سال های 1901 و 1920 به 19 نفر در سالهای 2001 و 2017 رسیده است، تعداد زنان برنده جایزه نوبل در تمام این مدت(48 زن) تنها 5 درصد از 896 برنده را در پایان دوره 2017 تشکیل می دهد..

اما وضعیت برندگان زن در حوزه ادبیات چگونه است؟ تنها 14 شاعر و نویسنده یا به عبارت دیگر 12 درصد از برندگان در این رشته زن بوده اند. اما در این رشته وضعیت برای زنان مطلوب تر است چرا که از سال 2007 به این طرف 36 درصد برندگان این جایزه در این رشته زن بوده اند.